De grijze walvis is een walvissoort die tegenwoordig alleen in het noordelijk deel van de Stille Oceaan en aangrenzende zeeën voorkomt. Uit botvondsten blijkt dat deze soort vroeger ook in de noordelijke Atlantische Oceaan en de Noordzee voorkwam. Ergens tussen de vijftiende en de achttiende eeuw zijn deze dieren daar helemaal verdwenen. Waardoor? Er werd toen op allerlei walvissen gejaagd, vast ook op grijze walvissen. Maar de grijze walvis was zeker niet de favoriete soort voor walvisjagers. Alle andere soorten walvissen hebben de walvisjacht wel overleefd. Het verdwijnen van de grijze walvis is daarom een groot raadsel in de walvisbiologie. Mogelijk kunnen de botten uit de walviscollectie van Ecomare bijdragen aan de oplossing van dit raadsel.

Onderzoek aan botten

Youri van den Hurk onderzoekt* het verdwijnen van de Atlantische grijze walvis uit het Noordzeegebied. Voor zijn onderzoek bezoekt hij alle collecties van walvisbotten in de landen rondom de Noordzee. Hij neemt kleine monsters van alle botten die mogelijk van een grijze walvis zijn, om ze te dateren en om uit te zoeken of ze echt van een grijze walvis zijn. Zo kwam hij ook in de schuur van Adrie en Ineke Vonk, waar de walvisbottencollectie van Ecomare ligt. De resultaten van de analyses verrasten conservator Arthur Oosterbaan.

De resultaten

De determinatieploeg van Ecomare had vijf botten in de collectie Vonk gedetermineerd als botten van een grijze walvis. Uit Youri’s onderzoek bleek deze determinatie in drie gevallen te kloppen. De andere twee waren van andere soorten baleinwalvissen. Daarnaast vond Youri nog drie botten van grijze walvissen in de collectie: een halswervel, een ellepijp en een opperarmbeen.
Er werden ook een paar andere determinatiefouten ontdekt. Twee atlassen, een schouderblad en een rib bleken van een bultrug te zijn, terwijl ze aan andere walvissen waren toegeschreven. Dat het bultrugbotten zijn is bijzonder, want tot voor kort waren bultruggen zeldzaam in het Noordzeegebied.

Verkeerde determinaties

Arthur: “Al met al waren er toch wat botten door ons anders gedetermineerd. Daar stonden we niet van te kijken. Bij veel van deze botten was de determinatie ingeschat als ‘onzeker’. Het wordt nog interessanter als ook de datering gegevens binnenkomen. Dan komen we er misschien achter wanneer de grijze walvis verdwenen is uit de Noordzee, en misschien zelfs waarom. Youri van den Hurk gaat er zeker over publiceren!” Ecomare is blij dat de collectie walvisbotten een bijdrage kan leveren aan het oplossen van het grote raadsel van de verdwenen grijze walvissen.

* Youri van den Hurk werkt aan de Norwegian University of Science and Technology. Hij heeft een Marie Skłodowska–Curie Actions Individual Fellowship getiteld “Demise of the Atlantic Grey whale”